November 2021 verzamelde de WBS hartenkreten van maatschappelijke organisaties. We vroegen naar hun doelstellingen, welke hobbels daaraan in de weg staan en wat linkse en/of progressieve politieke partijen gezamenlijk kunnen doen om die hobbels weg te nemen. Hieronder leest u de hartenkreet van Rookpreventie Jeugd.

Stijgende tabaksaccijns en tabaksverkoop alleen bij speciaalzaken onder een vergunning zijn twee simpele
maatregelen met een enorm effect op het verminderen van ongelijkheid in de samenleving, stelt Rookpreventie Jeugd. Waar je wieg heeft gestaan maakt een groot verschil. Als je in armoede geboren wordt, of geen dak boven je hoofd hebt, maar ook als je moeder rookte tijdens de zwangerschap en je daardoor veel te vroeg geboren wordt, dan sta je vrijwel altijd de rest van je leven op achterstand.

Er zijn miljoenen mensen in Nederland ziek die dat niet hadden hoeven zijn. Tabaksverslaving is daarvan een belangrijke oorzaak. Rokers gaan eerder dood en leven gemiddeld twintig jaar minder in goede gezondheid door hart-, longen hersen-falen. Roken is veruit de belangrijke levensstijl-gerelateerde oorzaak van zorgkosten. Tabak is ernstig verslavend, 80% van de rokers wil stoppen met roken, maar 95% van degenen die het proberen valt terug na een onbegeleide stoppoging.

Belangrijk is dat gemiddelde cijfers kunnen afleiden van de ernst van de situatie. Gemiddeld rookt in Nederland 20% van de volwassenen, maar van de mannen tussen de 18 en 45 jaar met een laag inkomen rookt 50%.

Verdienmodel tabaksindustrie: jeugd verslaafd maken
Als wij nadenken hoe we dit met preventie te lijf moeten gaan, is het belangrijk voor ogen te houden dat bijna elke roker is begonnen als jongere. Na je 25e begin je er niet meer aan, dan ben je wel wijzer. En dát is het verdienmodel van de tabaksindustrie: jongeren verslaafd maken en goed verdienen aan de rest van hun kortere en ziekere leven.

Echt effectieve preventie moet zich dus richten op het voorkomen dat de tabaksindustrie erin blijft slagen jeugdigen te verleiden met roken te beginnen en vervolgens verslaafd te maken. De maatregelen die aantoonbaar goed werken zijn eenvoudig, maar bovenal politiek: een hoge prijs van tabak en verkoop alleen in een beperkt aantal tabakszaken met een vergunning.

Sterke lobby
Helaas wordt elke poging tot preventie tegenwerkt door de enorm kapitaalkrachtige lobby van de tabaksindustrie. Zo faalde het tabak-deel van het Preventieakkoord door zeer intensieve lobby via VNO-NCW en de VVD. De doelstelling in het Preventieakkoord dat in 2040 geen enkel kind onder de 18 rookt en minder dan 5% van de volwassenen, moet geen inspanningsverplichting blijven, maar echt een resultaatsverplichting worden. De weg naar een rookvrije generatie moet in een wet verankerd worden: iedere Nederlander geboren na 2020 zal nooit meer tabak kopen.

Rookstophulp ruimhartiger vergoeden
Natuurlijk, ook mensen die al verslaafd zijn kunnen stoppen met roken. Maar daarvoor is echt méér nodig dan de 4 x 10 minuten bij de praktijkondersteuner van de huisarts die nu wordt vergoed. Dat is voor de meeste verslaafde rokers eenvoudigweg onvoldoende. Er zal een ‘stepped care’ vergoeding moeten komen in de tweede en misschien zelfs derde lijn.

Sociale dienstplicht
En dan nog iets anders: om het enorme tekort in de maatschappij aan brede, niet direct medische, zorg in Nederland op te vangen, moet een sociale dienstplicht worden ingevoerd. Iedere jongere zal één levensjaar iets voor de maatschappij moeten doen, als taalcoach, als buddy voor eenzame ouderen, als hulp in een verpleeghuis of bij de voedselbank, bijvoorbeeld. Een ‘gap year’ met inhoud, dat de compassie en het maatschappelijk bewustzijn van jongeren vergroot en daarmee ook maakt dat toekomstige beleidsmakers met meer begrip en empathie tegen preventie aan zullen kijken.

Wanda de Kanter,
voorzitter Rookpreventie jeugd
www.rookpreventiejeugd.nl

Klik hier voor meer hartenkreten van maatschappelijke organisatie.