Hoewel er al van alles was gelekt van het nieuwe regeerakkoord bleef het stil rondom de maatregelen wat betreft internationale vraagstukken en buitenlands beleid. 'Nederland in de Wereld' is één van de vier hoofdstukken, maar geen van de vier regeringsleiders besteedden in hun presentatie aandacht aan internationale thema's. Dat is ook niet verwonderlijk, want waarschijnlijk is er ook weinig politiek kapitaal geïnvesteerd in compromissen op dit terrein. En dat terwijl de instabiele internationale context juist zo weinig reden geeft tot vertrouwen in de toekomst.
Net als elders in het regeerakkoord heeft ook de internationale paragraaf voor ieder wat wils en er staan veel uitstekende en verstandige maatregelen in. De coherentie ontbreekt echter juist omdat iedereen bediend moet worden, van de grote bedrijven tot de allerarmsten. Het nieuwe kabinet wil een herkenbaar en actief buitenlands beleid voeren gericht op een welvarende en veilige wereld, maar toch ook vooral ervoor zorgen dat het buitenland (of de 'buitenlander'?) via migratie of grensoverschrijdende criminaliteit hier niet binnenkomt. Als er al een visie is, dan is dat een verlichte versie van not in our backyard: het buitenland als bron van potentiële risico's die we niet uit solidariteit maar uit verlicht eigenbelang willen 'managen'.
Er wordt daarvoor wel degelijk de portemonnee getrokken, en het buitenland is budgettair gezien zeker geen voetnoot van het regeerakkoord. Het is vooral lovenswaardig dat de coalitie fors investeert in de drie-eenheid van diplomatie, defensie en ontwikkelingssamenwerking als geïntegreerde onderdelen van buitenlands beleid. De afwegingen zijn echter soms moeilijk te volgen. Aan de ene kant wordt er meer aandacht gegeven aan mensenrechten en belooft het kabinet zich aan het Vluchtelingenverdrag te houden, maar aan de andere kant wordt de deur op een kier gezet voor een herziening van datzelfde verdrag en voor verdere 'Turkije-deals' met niet nader gedefinieerde 'veilige derde landen'.
Aan de ene kant gaat de VVD eindelijk weer akkoord met meer geld voor ontwikkelingssamenwerking, maar aan de andere kant wordt de norm van 0,7% BNI ook deze kabinetsperiode niet gehaald... want de winstbelasting moest tenslotte wel verlaagd worden. Er komen weer meer investeringen in defensiematerieel, maar over arbeidsomstandigheden van het personeel en het AOW-gat wordt niet gerept. Er wordt uiteraard ingezet op vrijhandelsverdragen en op inzet van de expertise van het Nederlandse bedrijfsleven, maar de geïntegreerde hulp-en-handel agenda lijkt niet langer van belang te zijn. En Europa moet goed op de centjes passen zodat potverteerders ons niets kosten, maar moet zich vooral niet met sociale thema's zoals arbeidsomstandigheden bemoeien.
Het was al te verwachten in een verstandshuwelijk van liberalen en confessionelen: op het gebied van buitenlands beleid wordt dit een kabinet van zowel de koopman als de dominee. Beide hebben graag een aalmoes over voor de armlastige in den verre, als 'ie daar maar wel blijft zitten.
Bob Deen is voorzitter van de Buitenlandcommissie van de PvdA en schrijft op persoonlijke titel.