De koekoek

Ik begrijp de mensen niet die
bij waarzeggers en helderzienden gaan
en met bonen en horoscopen
trachten te ontdekken wat hen wacht
in de komende dagen. Welke vertroosting
of welke zin vind je in het beleven
van wat je weet? Het geheimzinnige boek
van het leven dienen wij immers
blad na blad te lezen, enkel hopend,
zonder vooraf te kijken. En wie,
gegrepen door onzuivere nieuwsgierigheid
of door duivelse stoutmoedigheid, verlangt
het gordijn der dagen op te tillen
om het beeld te zien van het lot,
vindt niet het leven, maar de dood.

Als kind liep ik in Salonika in de lente vaak
met mijn oma voorbij de Turkse kazernes.
Achter de hoge, gele muren pakten zich,
ordeloos en onrustig, als voor een storm,
de wolken van de bomen samen. Ik weet nog
dat daar altijd het roepen van een koekoek
klonk. En omdat men mij verteld had
dat koekoeken voorspellen hoeveel
jaar je nog te leven hebt, vluchtte ik
met mijn handen op mijn beide oren weg
om de voorspelling niet te horen van die
onmenselijke stem, onzichtbaar en angstwekkend,
in de dichte duisternis van het loof.

Atanas Daltsjev (1904-1978)
Uit: Tijdschrift voor Slavische Literatuur (nr. 78, 2017)
Vertaling: Raymond Detrez

‘Winstwaarschuwing’ is misschien wel het meest ridicule woord dat het neoliberalisme onze taal heeft geschonken: een beursgenoteerde onderneming waarschuwt haar aandeelhouders dat de winst gaat tegenvallen. Om de nabije toekomst te lezen kennen we tevens jaarprognoses, ‘full body scans’, exitpolls, buienradars en ‘expected goals’ om te weten wat ons te wachten staat. Nu, dat kan dus ook met een koekoek.

Atanas Daltsjev werd in 1904 geboren in Salonika (het huidige Thessaloniki); toentertijd een kosmopolitische stad, waar Turken, Bulgaren en Grieken woonden en waar nazaten van uit Spanje gevluchte joden tot ver in de twintigste eeuw de meerderheid van de bevolking vormden. De belangrijkste taal die er gesproken werd was het Joods-Spaanse Ladino.

In dit (proza)gedicht keert de dichter terug naar deze stad van zijn jeugd. Daltsjevs gedichten kenmerken zich door sober en helder taalgebruik met overdenkingen over tijd, herinneringen, liefde en dood. Na de Tweede Wereldoorlog publiceert Daltsjev - toch al niet bepaald een veelschrijver getuige zijn verzameld werk dat uit 74 gedichten bestaat - twee decennia lang geen poëzie omdat het communistische regime in Sofia zijn werk ‘te bourgeois’ en ‘te pessimistisch’ vindt. Deze periode, waarin de dichter weigert zich te conformeren aan de socialistisch-realistische normen, wordt in Bulgarije ‘Daltsjevs stilte’ genoemd.

Wat de gedachten van Atanas Daltsjev zouden zijn over een vinding als de Muggenradar, een werkelijk onmisbare app die de verwachte muggenactiviteit weergeeft, laat zich goed voorspellen.

Hermen Hoek en Marc van Osch zijn werkzaam als docent Nederlands op de OSG Hugo de Groot in Rotterdam. Met Vrijmipo bezorgen zij poëzie op bijzondere en onvermoede plekken.