In december 2014 stemde ik, met anderen, tegen het wetsvoorstel om de vrije artsenkeuze te beperken. Minister Schippers wilde met dit wetsvoorstel de zorgverzekeraars méér mogelijkheden geven om te sturen op prijs en kwaliteit van de zorg. Als kwalitatief slechte of te dure zorg niet meer (gedeeltelijk) vergoed zou worden, zou dit aanbod vanzelf verdwijnen. Ik was daar niet van overtuigd: van veel verrichtingen was niet duidelijk wat de kwaliteit was en hoe deze gemeten zou moeten worden. En dat is tot op grote hoogte nog steeds zo.

In het kerstreces dat op de stemming volgde, ben ik mij gaan verdiepen in de verschillende polissen van de zorgverzekeraars. Eén ding werd al snel duidelijk: zorgverzekeraars nemen kwaliteit niet als leidraad voor hun inkoopbeleid. Zilveren Kruis Achmea koopt zorg in voor een groot aantal (onder)verzekeraars. In de polissen voor het jaar 2015 waren daarbij grote verschillen te zien. Zo werden in Apeldoorn en Zutphen de Gelre ziekenhuizen door Achmea niet gecontracteerd voor houders van een budgetpolis. Zij moesten voortaan naar andere ziekenhuizen, bijvoorbeeld in Deventer. Wat deze uitsluiting met kwaliteitscriteria te maken zou kunnen hebben is mij een raadsel: hoe kan een ziekenhuis dat voor alle andere polishouders goed genoeg wordt gevonden, niet goed genoeg zijn voor budgetverzekerden? Een soortgelijke situatie deed zich in de provincie Utrecht voor. Daar viel het Antonius Ziekenhuis buiten de budgetpolis. Het Diaconessen zat wel in de budgetpolis. Dit laatste ziekenhuis stond onder verscherpt toezicht van de Inspectie.

Nu hoeven zorgverzekeraars natuurlijk niet alleen excellente zorg in te kopen. Voor veel verrichtingen is goede zorg goed genoeg. Niet iedere ingegroeide teennagel hoeft door een topchirurg verwijderd te worden. En als een zorgverzekeraar door grote inkoop-aantallen een goede prijs kan verkrijgen is er iets voor te zeggen dat hij zijn verzekerden bij voorkeur naar dat ziekenhuis ziet gaan. Dat ligt anders als verzekerden wel de best beschikbare zorg nodig hebben. Bijvoorbeeld in het geval van kanker. In 2015 werd het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis wel gecontracteerd voor de basisverzekering van Zilveren Kruis en FBTO, maar niet voor de basisverzekering en studentenverzekering van Achmea. Kwaliteitskenmerken kunnen hier moeilijk de doorslag geven: het AVL heeft een klantcijfer van 8.4 en wordt alom geroemd als ziekenhuis met de meeste kennis van zaken op het gebied van kanker. Met name bij de studentenverzekering lijkt het erop dat sprake is van een polis op basis van gezondheidskenmerken. Dat getuigt van weinig bekommernis met de verzekerde. De kans dat een -meestal jonge- student kanker krijgt is klein. Maar als een jongere kanker krijgt is het, zelfs méér dan bij ouderen, van belang dat hij of zij de best mogelijke zorg krijgt.

Op dat moment besloot ik dat ik mij, na mijn vertrek uit de Eerste Kamer, verder zou verdiepen in (de organisatie van) de zorg. Deels omdat ik gefascineerd was geraakt door wat ik was tegengekomen, deels omdat ik een ereschuld wil inlossen: als je bezwaren hebt tegen de manier waarop de zorg nu georganiseerd is moet je ook mee willen denken over de vraag hoe het beter zou kunnen. Toen de WBS mij benaderde voor een (onbetaald) fellowship kwam dat dan ook als een geschenk uit de hemel. Inmiddels ben ik bijna een jaar aan de slag. Ik heb gesproken met huisartsen, specialisten, zorgverzekeraars en bestuurders van ziekenhuizen. Zonder uitzondering waren zij bereid hun ervaringen met mij te delen en van gedachten te wisselen over de vraag hoe het beter zou kunnen. Daarbij wil ik één valkuil voorkómen. Het denken over de gezondheidszorg is in Nederland vergelijkbaar met een pendule. Als de kosten van de gezondheidszorg hard stijgen wordt er een budgetplafond ingesteld; als er vervolgens wachtlijsten ontstaan wordt weer per verrichting betaald. Als er knelpunten zijn in het huidige systeem wordt terug verlangd naar het ziekenfonds. Maar erkend moet worden dat het huidige stelsel ook positieve resultaten heeft geboekt. De gezondheidszorg is bijvoorbeeld veel patiënt-gerichter geworden. Het is de kunst om niet het hele stelsel op de schop te gooien, maar te behouden wat waardevol is en te veranderen wat nadelig uitpakt of in de weg zit.

De komende maanden ga ik wekelijks verslag doen van mijn bevindingen. Om er meteen goed ‘in te komen’ staat onder deze eerste blog direct de tweede. Ik hoop dat lezers op de blogs gaan reageren en zo de ervaringen en mogelijke oplossingen verder aanscherpen. Ook als ik iets verkeerd zie of interpreteer hoor ik het graag. Het uiteindelijke doel is de gezondheidszorg verder te verbeteren.

Lees hier meer 'Onderzoek zorg' blogs van Marijke Linthorst