De sociale ongelijkheid groeit en achterstand wordt weer een erfelijk kenmerk: waarom is het bestrijden van ongelijkheid eigenlijk ooit van de agenda verdwenen?

Ineens werd er weer over gesproken: nivellering. Jarenlang rustte er in de politiek een taboe op dit typische jaren-zeventigwoord, maar eind vorig jaar dook het weer op. Dat was de verdienste van de PvdA, die erin was geslaagd in de formatie met de VVD een aantal maatregelen overeind te houden die een fors nivellerend effect hebben. De meest in het oog lopende ‘nivelleringsmaatregel’ in het regeerakkoord van het kabinet-Rutte — de inkomensafhankelijke zorgpremie — riep echter een storm van protest op. Toegegeven, die protesten kwamen vooral uit VVD-hoek, de partij die een kleine veertig jaar eerder al te hoop was gelopen tegen het nivelleringsbeleid van het kabinet-Den Uyl. Niettemin lijkt een pleidooi voor inkomensnivellering anno 2013 weinig harten meer te beroeren, zelfs niet onder de achterban van de PvdA.

De strijd van de sociaal-democraten tegen ongelijkheid is altijd een belangrijk mikpunt van kritiek geweest van andere politieke stromingen. Liberalen zien in de sociaal-democratische nivelleringsijver een bedreiging van de individuele vrijheid en een verwaarlozing van de noodzaak van (financiële) prikkels om eerst te verdienen alvorens er iets te verdelen valt. Christendemocraten zien in ongelijkheid op zichzelf geen probleem — ongelijkheid past in een organische, door God gegeven wereldorde, waarin ieder zijn of haar plaats heeft. Maar wel delen zij de zorg van sociaal-democraten over de uitsluiting van maatschappelijke groepen aan de onderkant van de samenleving. Ook sociaal democraten zelf lijken er tegenwoordig echter niet meer zo van overtuigd dat het traditionele streven naar meer gelijkheid centraal moet staan.

De onzekerheid — of zelfs het ongemak — waarmee sociaal-democraten nu over bestrijding van ongelijkheid spreken, heeft veel te maken met het veranderde karakter van sociale ongelijkheid. De aard, de oorzaken en de mogelijke aanpak van de ongelijkheid van vandaag verschillen sterk van die van pakweg een halve eeuw geleden. Althans, zo lijkt het.

Lees de rest van het artikel in de PDF.