Jan Marinus Wiersma, Judith Hovenaars, Adriaan Schout - “As times are changing, so are we. Since the last European elections, the rules of the game have changed”, aldus het Europees Parlement.
Op 22 mei gaat Nederland naar de stembus om 26 Nederlandse Europarlementariërs te kiezen voor de komende vijf jaar. Het Europees Parlement hanteert de slogan This time it’s different om kiezers te informeren over de door het EP gewenste nieuwe regels voor de verkiezingen en zijn gehoopte versterkte rol.
Beide veranderingen moeten de democratische legitimiteit van het EP en de EU als geheel vergroten. Maar zullen de hooggespannen verwachtingen ook worden waargemaakt?
Dit artikel verscheen eerder in de Internationale spectator.
Een zoektocht naar legitimiteit
In het begin van de jaren ’70 van de vorige eeuw besloten de Europese regeringsleiders tot directe Europese verkiezingen om de EU – destijds nog de Europese Economische Gemeenschap – tot een ware democratische organisatie te maken. Dit ideaalbeeld hapert in de praktijk echter nog steeds.
Het Europees Parlement is de enig direct verkozen Europese institutie, maar het heeft niet de volledige parlementaire bevoegdheden zoals kiezers dat bij nationale parlementen gewend zijn. Zo heeft het een beperkt initiatiefrecht en het kan geen regering naar huis sturen. De rode lijn in de geschiedenis van het EP is daarom een zoektocht naar het versterken van de eigen democratische legitimiteit en het uitbreiden van bevoegdheden om zijn stem te doen gelden. Met elke verdragswijziging (van ‘Maastricht’ tot ‘Lissabon’) heeft het Parlement zijn rol weten te vergroten. Het EP heeft zich zo ontwikkeld
van een ‘vijgeblad’ tot een volwaardige medewetgever naast de Raad.
Toch heeft dit het publieke draagvlak van de EU niet vergroot en is de kloof met de burger een voortdurend punt van zorg. Sinds de eerste Europese verkiezingen in 1979 is de opkomst gedaald: van 58,1% naar een magere 36,8% bij de laatste verkiezingsronde in 2009. Het is daarom twijfelachtig of het Parlement kan spreken van een overtuigend mandaat van de Europese kiezers om hen te vertegenwoordigen in Brussel. Intussen groeit de roep om méér democratische legitimiteit in tijden van grote ontevredenheid over de Europese aanpak van de economische crisis. De huidige verkiezingscampagnes zetten in op de impact die de kiezer kan uitoefenen op de Europese besluitvorming via het Europees Parlement. Ook de nieuwe verdragsregels omtrent de aanstelling van een nieuwe Commissievoorzitter na de Europese verkiezingen moeten helpen de kiezer over te halen de gang naar de stembus te maken.
Lees de rest van het artikel in de PDF.