Probeer de verminkte wereld te bezingen

Probeer de verminkte wereld te bezingen.

Denk weer aan de lange junidagen,

aan de rozijnen, de druppels van rosé.

Aan de distels die de verlaten erven

van ontheemden stelselmatig overwoekerden.

Je moet de verminkte wereld bezingen.

Je hebt sierlijke zeiljachten en schepen gezien;

een ervan had een lange reis voor de boeg,

een ander wachtte slechts het zoute niets.

Je hebt vluchtelingen gezien die nergens heen gingen,

beulen gehoord die een lied van vreugde zongen.

Je moet de verminkte wereld bezingen.

Denk aan de momenten waarop jullie samen

in de witte kamer waren en de vitrage bewoog.

Keer terug naar dat concert, toen de muziek losbrak.

In de herfst verzamelde je eikels in het park

en de bladeren wervelden boven de littekens

van de aarde. Bezing de verminkte wereld

en het grijze veertje, dat een lijster heeft verloren,

en het zachte licht dat dwaalt en verdwijnt

en steeds terugkomt.

Adam Zagajewski
Vertaling: Gerard Rasch
Uit: Mystiek voor beginners (2003), Meulenhoff

De Poolse dichter en essayist Adam Zagajewski (1945-2021) werd vlak na de Tweede Wereldoorlog geboren in Lwów, dat we nu kennen als het Oekraïense Lviv. Het gezin vluchtte naar Gliwice in Silezië, waar Zagajewski opgroeide tussen de brokstukken van een verwoest Polen. Een land dat door vertaler Gerard Rasch is omschreven als het enige land ter wereld waar de literatuur meer continuïteit bezit dan de staat. De Poolse taal, en met name de poëzie, draagt het geheugen van het volk met zich mee.

De geschiedenis toonde de Polen keer op keer hoe wankel hun bestaan is: gedurende de negentiende eeuw bestond hun land niet eens meer als staat. Elke oorlog heeft grenzen verschoven, volksverhuizingen veroorzaakt of een ander bewind in het zadel geholpen, maar in de taal verankerden de Polen hun eigen verhalen, beelden en archetypen.

In een interview met Michel Krielaars (NRC, 1998) legde Zagajewski uit hoe zijn familieleden leefden in hun fantasie waarin alles van Lwów heilig werd. ‘Ze bewoonden een kunstmatige wereld die alleen in hun verhalen en gedachten bestond. Zo hebben ze mij iets meegegeven: het gevoel dat de echte wereld niet alles is, dat er ook nog een transcendente wereld bestaat, en juist daar vind ik mijn inspiratie.’

Het gedicht Try to praise the mutilated world werd afgedrukt op de achterpagina van het Amerikaanse weekblad The New Yorker in het eerste nummer na 11 september 2001, nadat het een jaar eerder in het Pools was gepubliceerd. Gevraagd wat hem tot dit gedicht had bewogen, antwoordde Zagajewski dat het bezingen van een wereld die geweld is aangedaan, om vervolgens op zoek te gaan naar het goede en het schone, gelezen kan worden als een poëtisch manifest. Misschien is het bij uitstek aan de Poolse dichters ons te tonen hoe poëzie in staat is zelfs de wanhoop te bezweren.