Door: Harm Evert Waalkens
Boer en oud-Tweede kamerlid voor de PvdA

‘Over vier tot zes weken is de zonnebloemolie op’ en ‘brood wordt twee keer zo duur’ schrijven Nederlandse media medio maart in alarmistische berichten. Rusland en Oekraïne zijn goed voor 30% van de wereldwijde graanexport. Van de zonnebloemolie komt 40% uit Oekraïne en nog eens 19% uit Rusland. Dat we afhankelijk zijn van Russisch gas was al voor Poetins invasie algemeen bekend. Dat we voor ons voedsel ook afhankelijk zijn van Rusland en Oekraïne zien we pas nu het oorlog is in de graanschuur van Europa.

Op het terrein van landbouw en voedselproductie is meer aan de hand, maar de oorlog aan de oostgrens van de Europese Unie maakt acuut zichtbaar dat we bij onszelf te rade moeten gaan hoe we voedselzekerheid in relatie tot een zekere vorm van autonomie van de EU-landen in de toekomst vormgeven.

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) dat na de Tweede WereIdoorlog werd opgezet door de sociaal-democraat Sicco Mansholt is zeer succesvol geweest. Met de slogan ‘Nooit meer honger’ werd de rurale economie versterkt met prijsgaranties voor landbouwproducten, mogelijkheden om uit te treden voor oudere boeren en intensivering van de productiesystemen. Ook werden onderwijs, voorlichting en onderzoek als een drie-eenheid aan elkaar verbonden.

Mansholt wordt vaak aangewreven dat hij een systeem in de benen heeft gezet dat fataal zou worden voor milieu en natuur. Maar Mansholt pleitte er juist voor om het gemeenschappelijk landbouwbeleid radicaal om te gooien naar aanleiding van de analyses van de Club van Rome in het rapport Grenzen aan de groei (1972). De voedsel- en duurzaamheidsvraagstukken van vandaag zijn echter anders en urgenter dan die van vijftig jaar geleden.

De noodzaak om het landbouwbeleid te hervormen is decennialang beantwoord met compromis op compromis. Hierdoor heeft de landbouwindustrie perverse proporties aangenomen. Steeds minder boerenbedrijven houden steeds meer dieren. In 2021 in Nederland zo’n 100 miljoen kippen, 11,4 miljoen varkens en 3,8 miljoen runderen. Met tal van problemen op het gebied van dierziekten, biodiversiteit en stikstof tot gevolg. De individuele boer wordt hiervoor als de boeman aangewezen.

In plaats van de boer de schuld te geven moeten we solidair met hen zijn en hun kennis en bevlogenheid gebruiken om de landbouwsector op een duurzame manier te innoveren. Boeren zijn hard nodig om in de landbouw een omslag te maken van een ‘economy of scale’ naar een ‘economy of scope’: niet meer zelf vanaf een postzegel aan de Noordzee de halve wereld van voedsel voorzien, maar de Nederlandse landbouw-expertise exporteren. Het innovatievermogen van onze boeren wordt wereldwijd erkend. We kunnen dus een belangrijke partner zijn om boeren ver buiten onze landsgrenzen helpen te verduurzamen.

Landbouwgronden in eigen land kunnen we dan inzetten als een laboratorium op praktijkschaal, waar we naast duurzame voedselproductie ook kunnen experimenteren met andere functies. Bijvoorbeeld door boeren in te zetten om plattelandsgemeenschappen en de natuur leefbaar en vitaal te houden. Nederland kan zo een belangrijke bijdrage leveren aan het verduurzamen van de landbouw in binnen- en buitenland en tegelijkertijd bijdragen aan voedselproductieketens die minder kwetsbaar zijn voor crises en oorlog.

Dossiers

Voor een thematisch overzicht van al onze artikelen en publicaties, zie onze dossiers

Steun de Wiardi Beckman Stichting

Veel van onze onderzoeksprojecten en publieke bijeenkomsten zijn mogelijk gemaakt door giften van donateurs. Ook S&D zouden wij niet kunnen maken zonder donaties.

S&D bestaat sinds 1939 en verschijnt zes keer per jaar. Oude nummer kunt u doorzoeken via het register (1939-2023) of op thema. De redactie bestaat uit: Paul de Beer, Meike Bokhorst, Josette Daemen, Patricia Dinkela [eindredactie], Janneke Holman [eindredactie], Tim 'S Jongers, Ruud Koole, Marijke Linthorst, Annemarieke Nierop [hoofdredactie], Arjan Reurink, Vera Vrijmoeth en Bram van Welie.

S&D wordt uitgegeven door Van Gennep. Een los nummer kost € 17,50, en jaarabonnementen (vol tarief) € 84,50 (te bestellen via: info@vangennep-boeken.nl).

Een online abonnement kost € 2 per maand. U kunt zelf een account hiervoor aanmaken onder mijn S&D, of stuur een e-mail naar send@wbs.nl.

Oude nummers kunt u downloaden vanaf de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen. Voor een overzicht van auteurs per nummer, raadpleegt u het register van S&D (1939-2023)

Inzenden kopij

De redactie van S&D verwelkomt kopij. Artikelen kunnen worden gemaild naar send@wbs.nl. Artikelen aanleveren in Word, bronvermelding in eindnoten (apa). Richtlijn aantal woorden: 2000-2500. Idealiter vormen artikelen in S&D een mix van wetenschap, politiek en essay. De redactie van S&D beslist over plaatsing van binnengekomen kopij. Ze beoordeelt daarbij op basis van de volgende criteria:
- een heldere opbouw en schrijfstijl (geen jargon) en duidelijke vraagstelling
- een goede onderbouwing van standpunten met argumenten, weging van de tegenargumenten en bronvermelding
- vernieuwing van de gedachtevorming binnen de sociaal-democratie
- toegevoegde waarde t.o.v. bestaande inzichten/onderzoeken
- politieke relevantie

Redactie

Redactieadres: Wiardi Beckman Stichting
Theresiastraat 13
2593 AA Den Haag
send@wbs.nl

Uitgever: Uitgeverij Van Gennep
Nieuwpoortkade 2a
1055 RX Amsterdam
info@vangennep-boeken.nl

Documenten