Oekraïne heeft nog veel problemen te overwinnen, maar het in Nederland populaire beeld dat het land uit elkaar valt door meningsverschillen klopt niet. Wel heeft het alle denkbare steun nodig om iets van zijn gebrekkige instituties te maken.
Een argument van de tegenstanders van het associatieverdrag van de Europese Unie met Oekraïne, waarover de Nederlanders zich op 6 april in een referendum mogen uitspreken, is dat Oekraïne hopeloos verdeeld is en dat het verdrag alleen het westen van het land ten goede komt, terwijl het oosten eerder voor Rusland kiest.(1)
Hebben ze het van The Clash of Civilizations, de studie uit 1996 waarin de Amerikaanse politicoloog Samuel Huntington de scheidslijn tussen de Europese en de Slavisch-orthodoxe beschaving dwars door Oekraïne laat lopen? Of komt hun visie regelrecht uit de propagandakoker van de Russische president Vladimir Poetin, die in navolging van Russische nationalisten heel Zuidoost-Oekraïne sinds april 2014 aanduidt als Novorossia of ‘Nieuw- Rusland’?
Hij wil daarmee zeggen dat de complete zuidoostelijke helft van Oekraïne, het gebied van Charkov in het noordoosten via de Donbas en Odessa tot Izmail aan de Donaumonding in het zuidwesten, dichter bij Moskou staat dan bij Kiev. Enigszins paradoxaal beweert Poetin tegelijkertijd dat Russen en Oekraïners in wezen één volk zijn en dat bijgevolg héél Oekraïne tot de ‘Russische wereld’ behoort, die wat hem betreft onder controle van Moskou staat.
Is er sprake van één of meer Oekraïense identiteiten? In mijn boek Grensland betoogde ik, voordat de Oekraïne-crisis uitbrak, dat de Oekraïense natie inderdaad nog niet volledig is geconsolideerd. Net als veel andere naties zijn de Oekraïners verdeeld; in het westen is het Oekraïense nationale bewustzijn sterker ontwikkeld, naarmate je oostelijker komt is dat minder het geval. Maar dat betekent niet dat het land verscheurd is in ‘twee Oekraïnes’, een ‘Europese’ westelijke en een ‘Euraziatische’ oostelijke helft.(2)
