De beelden van het totaal verwoeste Bachmoet en van het overstroomde gebied Cherson na de dambreuk zouden de hele wereld de ogen hebben moeten openen en elk land ertoe moeten brengen zich resoluut tegen Moskou te keren. Maar dat gebeurt niet. Met verbijstering en verontwaardiging vragen wij ons in het Westen of hoe het Poetin nog steeds lukt staten ervan te weerhouden hem openlijk te veroordelen.
Het stemgedrag bij de laatste aangenomen VN-resolutie, waarin de inval wordt afgekeurd, laat zien dat Moskou weinig echte vrienden heeft. Er waren slechts zeven tegenstemmers. Maar 32 staten, waaronder India en China, onthielden zich van stemming. En weliswaar stemde de grote meerderheid voor de resolutie, alleen de Westerse landen zijn tot strafmaatregelen overgegaan.
Opvallend veel Afrikaanse landen onthielden zich van stemming of steunden Moskou. In landen waar de antikoloniale bevrijdingsbeweging tijdens de Koude Oorlog kon rekenen op steun van de Sovjet-Unie komt dit voort uit historisch sentiment. Zuid-Afrika is daarvan een goed voorbeeld. Oude banden van de Russen met het ANC zijn een belangrijk motief om zich niet uit te spreken.
Rusland is de afgelopen decennia in het gat gesprongen dat de voormalige koloniale mogendheden hebben achtergelaten. Waar veel EU-lidstaten huiverig zijn voor intensieve samenwerking met autocratische regimes op dat continent, kent Moskou dergelijke aarzelingen niet. De regering van Mali stemde bijvoorbeeld tegen omdat het regime voor zijn eigen veiligheid afhankelijk is geworden van de Russen – in de strijd tegen lokale rebellen.
Opvallend is de rol van India. Uit angst voor buurland China leunde India in het verleden zwaar op de Russen die het van wapens voorzagen. Maar er speelt nog iets anders wat bijvoorbeeld ook voor Brazilië geldt. Deze relatieve grootmachten wedden op meerdere paarden tegelijk en willen niet kiezen tussen de VS (het Westen), China of Rusland, zoals blijkt uit het niet willen veroordelen van Rusland maar wel tegelijk willen deelnemen aan de G7-top in Japan met Biden cs.
De westerse bondgenoten van Kyiv blijven de diplomatieke kanalen bewandelen om er in ieder geval voor te zorgen dat de meerderheid zich blijft uitspreken tegen de invasie. Druk op met name China om neutraal te blijven is daarnaast van groot belang.
De EU heeft – terecht – een grote rol opgeëist en de steun aan Oekraïne is ongeëvenaard. Hetzelfde geldt voor de NAVO – zij het indirect. Maar de houding van partners Hongarije en Turkije veroorzaakt een gevoel van schaamte. Orban – ‘Oekraïne kan de oorlog niet winnen’ – ligt telkens dwars bij nieuwe sanctiepakketten. President Erdogan wil, zoals gebruikelijk, van meerdere geopolitieke walletjes eten. Brussel moet deze ‘vrienden’ harder aanspreken. En dat geldt ook voor kandidaat-EU-lid Servië dat onder leiding van de pro-Russische president Vucic EU-sancties ondermijnt.
Poetin lijkt dan wel weinig echte vrienden te hebben, een aantal belangrijke landen houdt wel degelijk rekening met Rusland. Enkele zoals China en Brazilië claimen daardoor in een positie te zijn om te bemiddelen. Maar zolang zij weigeren de Russische agressie te veroordelen, zullen ze terecht geen gehoor vinden in Kyiv. Machtspolitiek cynisme speelt zo de Russen – en hun gok op een lange oorlog – in de kaart.
