Op de site van Skipr van 21 januari jl. staat een interessante blog van Jaap van den Heuvel, bestuursvoorzitter van het Rode Kruis Ziekenhuis. Hij betoogt dat met het faillissement van MC Slotervaart duidelijk is geworden dat ziekenhuizen failliet kunnen gaan zonder dat we weten waarom.

Van den Heuvel houdt een aantal mogelijke oorzaken tegen het licht. Zo zouden volgens het eerste faillissementsverslag van de curatoren te lage prijzen een oorzaak kunnen zijn. Deze zouden tot 20% onder het landelijk gemiddelde hebben gelegen. Dan wordt het natuurlijk wel moeilijk om een ziekenhuis rendabel te exploiteren. Waarom de prijzen zo laag waren, weten we niet. Als tweede mogelijke oorzaak wordt genoemd dat de productiviteit van het Slotervaart laag zou zijn geweest. Vraag is volgens van den Heuvel alleen wel hoe je dit moet interpreteren. Veel verzekeraars willen juist dat ziekenhuizen minder gaan doen. Sommige doen dat door projecten gericht op zinnige en zuinige zorg, andere door gewoon niet te betalen. Wat het geval is geweest in het Slotervaart weten we wederom niet. De conclusie is dat het faillissement met mist is omgeven.

Ik ben het met hem eens dat het onwenselijk is dat we niet weten op basis waarvan ziekenhuizen failliet gaan. We kennen de oorzaken en afwegingen niet en kunnen dus ook niet beoordelen of het faillissement mogelijk terecht is. Maar ik betwijfel of zijn oplossing voldoende soelaas biedt. Van den Heuvel pleit voor het vrijgeven van de prijzen door de NZa en het ontwikkelen van kwaliteitsstandaarden door de beroepsverenigingen waaraan alle ziekenhuizen moeten voldoen. Hiermee zou de verzekerde een sterkere positie krijgen en kunnen ziekenhuizen gaan concurreren op prijs en kwaliteit.

Het staat buiten kijf dat de ziekenhuistarieven een black box vormen. Ruim twee jaar geleden sloot NRC een onderzoek naar tarieven voor een beperkt aantal verrichtingen af; de conclusie was dat er geen peil op te trekken valt. Kort daarop oordeelde de Hoge Raad, in december 2016, dat zorgaanbieders hun tarieven niet openbaar hoeven te maken. Op dit punt is niet veel vooruitgang geboekt en dat valt op de korte termijn ook niet te verwachten. Bovendien denk ik dat verzekerden lang niet allemaal in staat zijn hun positie als zelfbewuste consument in te vullen. Zeker niet als zij ziek zijn.

Maar hoe zit het met de zorgverzekeraars? In ons zorgstelsel zijn zij aangewezen om de prijs en kwaliteit van de zorg te bewaken. Dat is per definitie een ondankbare taak. Verzekerden willen een zo laag mogelijke premie, patiënten willen de best mogelijke zorg en zorgaanbieders willen een (goede) boterham verdienen. Stuk voor stuk legitieme wensen, die echter niet probleemloos met elkaar in overeenstemming zijn te brengen. Het is wonderlijk dat wij niet weten hoe zorgverzekeraars met dit spanningsveld omgaan. Kopen zij daadwerkelijk in op prijs en kwaliteit? Of leidt de machtspositie van de grote zorgaanbieders ertoe dat zij hen wel moeten contracteren, ongeacht de prijs? Is de klacht van kleine zorgaanbieders dat zij de ‘restjes’ mogen verdelen, ook al levert dat een bedrag onder de kostprijs op, terecht? Zou dat een oorzaak kunnen zijn voor de te lage tarieven van het Slotervaart? (Het Slotervaart was in Amsterdam een kleine zorgaanbieder in vergelijking met het VUmc, AMC en OLVG.) We weten het niet.

In 2018 hebben de zorgverzekeraars in het kader van de Zorgverzekeringswet meer dan €45 mrd aan collectieve middelen beheerd. Het zou toch redelijk zijn als zij verantwoording afleggen over de vraag hoe zij dat gedaan hebben.