door: Jan Marinus Wiersma en Camiel Hamans
Beide zijn research fellow bij de WBS.

In 1961 publiceerde Harry Mulisch Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf, tijdens de jongste dag waarin hij de draak stak met de van overheidswege gegeven adviezen wat te doen bij een atoomaanval. Bijvoorbeeld tevoren een sloopje spliterwten in huis halen, zodat je tijdens de lockdown die onvermijdelijk op een nucleaire aanval moest volgen, een overlevingsrantsoen in huis had. Zulke voorlichting wordt nu niet gehoord en dat terwijl Poetin en zijn entourage openlijk met kernwapens dreigen.

Het atoomgevaar blijkt vergeten. Niet alleen door jongeren maar ook door hen die de Koude Oorlog bewust hebben meegemaakt en toen dagelijks hoorden over het boven de wereld hangende nucleaire zwaard van Damocles. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw kwam er massaal verzet op tegen de strategie van de nucleaire afschrikking die een omvangrijk kernwapenarsenaal aan beide zijden van het IJzeren Gordijn legitimeerde en die ook leidde tot de introductie van kernwapens voor gebruik in Europa. Met name de plaatsing van nieuwe systemen voor de middellange afstand riep verzet op. De PvdA speelde daarbij een belangrijke rol. De strijd ging zelfs een stap verder: de wereld moest bevrijd worden van alle kernwapens – dus ook van de kleinere, tactische wapens die de Amerikanen in ons land hadden gestationeerd, en aan de beveiliging waarvan een van ons beiden als dienstplichtig militair in ’t Harde nog hand en spandiensten verleende als telefonist bij een Amerikaanse bewakingseenheid.

Na het aantreden van Michail Gorbatsjov (1985) ontdooiden de Oost-West betrekkingen en werden er daarom geen nieuwe kernwapens geplaatst. De val van de Berlijnse Muur (1989) en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie (1991) betekenden het definitieve einde van de Koude Oorlog. De Russen en Amerikanen maakten vergaande afspraken over vermindering van de strategische kernwapens. Veel NAVO-landen gingen over tot het verminderen van hun nucleaire taken. Nederland heeft er nog een en wel door F35’s te vervoeren nucleaire bommen.

De kernwapendreiging verdween van de agenda om in 2022 onverwacht terug te keren. Waar volgens de NAVO de rol van kernwapens gereduceerd is tot afschrikking, zien de Russen dit anders. Zij bleven kleinere kernwapens ontwikkelen om die ook op het slagveld te kunnen gebruiken. Dit was al bekend voor de Oekraïnecrisis, maar weinigen geloofden dat het zou komen tot de daadwerkelijke inzet van deze wapens. Dat blijft nog steeds onwaarschijnlijk maar dat het kan, leidt er wel toe dat de NAVO geen rechtstreeks militair conflict met Rusland aandurft. Gelukkig heeft Moskou tot nu toe niet de daad bij het woord gevoegd. Poetin verwacht blijkbaar zijn doelen met conventionele middelen te kunnen bereiken.

Niettemin hebben we de kans gemist om ten tijde van de dooi het gebruik van kernwapens op het slagveld weg te onderhandelen. Dan was alleen loutere afschrikking met intercontinentale, strategische kernwapens overgebleven. Nu zitten we met deze zogenaamd tactische kernwapens waarmee Poetin ons chanteert. Elders, met name in het Midden-Oosten, kijken ze naar Rusland en denken: ‘Wij ook’. Tegen die verleiding is verzet vereist. In het post-Poetin tijdperk moet vermindering van de nucleaire risico’s in Europa hoog op de agenda komen.

Dossiers

Voor een thematisch overzicht van al onze artikelen en publicaties, zie onze dossiers

Steun de Wiardi Beckman Stichting

Veel van onze onderzoeksprojecten en publieke bijeenkomsten zijn mogelijk gemaakt door giften van donateurs. Ook S&D zouden wij niet kunnen maken zonder donaties.

S&D bestaat sinds 1939 en verschijnt zes keer per jaar. Oude nummer kunt u doorzoeken via het register (1939-2023) of op thema. De redactie bestaat uit: Paul de Beer, Nik de Boer, Meike Bokhorst, Wimar Bolhuis, Josette Daemen, Patricia Dinkela [eindredactie], Janneke Holman [eindredactie], Tim 'S Jongers, Ruud Koole, Marijke Linthorst, Annemarieke Nierop [hoofdredactie], Arjan Reurink en Bram van Welie.

S&D wordt uitgegeven door Van Gennep. Een los nummer kost € 17,50, en jaarabonnementen (vol tarief) € 84,50 (te bestellen via: info@vangennep-boeken.nl).

Een online abonnement kost € 2 per maand. U kunt zelf een account hiervoor aanmaken onder mijn S&D, of stuur een e-mail naar send@wbs.nl.

Oude nummers kunt u downloaden vanaf de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen. Voor een overzicht van auteurs per nummer, raadpleegt u het register van S&D (1939-2023)

Inzenden kopij

De redactie van S&D verwelkomt kopij. Artikelen kunnen worden gemaild naar send@wbs.nl. Artikelen aanleveren in Word, bronvermelding in eindnoten (apa). Richtlijn aantal woorden: 2000-2500. Idealiter vormen artikelen in S&D een mix van wetenschap, politiek en essay. De redactie van S&D beslist over plaatsing van binnengekomen kopij. Ze beoordeelt daarbij op basis van de volgende criteria:
- een heldere opbouw en schrijfstijl (geen jargon) en duidelijke vraagstelling
- een goede onderbouwing van standpunten met argumenten, weging van de tegenargumenten en bronvermelding
- vernieuwing van de gedachtevorming binnen de sociaal-democratie
- toegevoegde waarde t.o.v. bestaande inzichten/onderzoeken
- politieke relevantie

Redactie

Redactieadres: Wiardi Beckman Stichting
Emmapark 12, 2595 ET Den Haag
Telefoon [070] 262 97 20
send@wbs.nl

Uitgever: Uitgeverij Van Gennep
Nieuwpoortkade 2a
1055 RX Amsterdam
info@vangennep-boeken.nl

Documenten