Op 31 augustus jl. maakte ziekenhuis Bernhoven bekend dat het hele personeel in staat wordt gesteld om obligaties te kopen en daarmee op termijn mede-eigenaar van het ziekenhuis te worden. Medisch specialisten konden al obligaties kopen en vanaf half 2019 geldt dit ook voor inwoners van de regio. Het ziekenhuis wil daarmee de afhankelijkheid van de banken verminderen, maar vooral de betrokkenheid van personeel en inwoners bij het ziekenhuis vergroten.

Bernhoven loopt wel vaker voorop bij vernieuwingen in de zorg. Het ziekenhuis probeert, gesteund door zorgverzekeraars VGZ en CZ, niet effectieve of onnodige behandelingen te schrappen en zet op de Spoedeisende Hulp (SEH) ervaren medisch specialisten in. Deze zijn weliswaar duurder dan artsen in opleiding, maar weten veel overbodig onderzoek te voorkómen.

Op het eerste gezicht lijkt ook deze beleidskeuze vernieuwend. Maar bij nadere beschouwing bekropen mij twijfels.

Er is natuurlijk niets mis met het vergroten van betrokkenheid bij het ziekenhuis. Maar die betrokkenheid is bij regionale ziekenhuizen al groot. Voorgenomen sluitingen leiden steevast tot grote commotie en verzet onder de bevolking. Of het nu gaat om de sluiting van hele ziekenhuizen of om sluiting van afdelingen als de SEH, verloskunde en intensive care, die het voortbestaan van het regionale ziekenhuis kunnen bedreigen. De overheersende emotie is het beste te omschrijven als: ‘blijf van ons ziekenhuis af’. Regionaal ziekenhuis Bernhoven zal hier ook zonder obligaties geen uitzondering op zijn.

Bij de wens tot minder afhankelijkheid van bancaire leningen kan ik me wel iets voorstellen. De banken zijn, mede door eisen op het gebied van buffers en het ontbreken van een garantiestelling door de overheid, niet altijd bereid leningen te verstrekken voor verbouwingen of de aanschaf van apparatuur. In de blog van 25 april 2017 beschreef ik tot wat voor een onwenselijke situatie dat kan leiden. Het Admiraal de Ruyterziekenhuis in Goes kreeg geen financiering voor de bouw van noodzakelijke operatiekamers. Uiteindelijk bouwde Siemens, die ook de apparatuur levert, de operatiekamers en huurt het ziekenhuis ze voor tien jaar terug. Dat is duurder dan wanneer het ziekenhuis zelf een financiering had kunnen regelen. Dus ja, als de banken en de overheid het laten afweten kan het een oplossing zijn om geld te lenen van het personeel en de inwoners van de regio. Zowel financieel als voor wat betreft de snelheid waarmee investeringen kunnen worden gedaan.

De twijfel wordt veroorzaakt door de toelichting die algemeen directeur Geert van den Enden op het besluit gaf. Bernhoven betaalt 4% rente over de uitgegeven obligaties. Dat lijkt mij zeker voor de doelgroep (geen institutionele beleggers of hedgefunds, maar inwoners van de regio) een mooi rendement. Toch is van den Enden niet tevreden. Eigenlijk heeft hij de stap naar obligaties uit nood gezet. Liever had hij aandelen uitgegeven, maar omdat winstuitkering door ziekenhuizen wettelijk niet is toegestaan was dat geen optie. “Daarom is er gekozen voor een obligatielening met het recht om obligaties om te zetten, ofwel te converteren, zodra de wet is aangepast. Als de wetswijziging niet binnen 10 jaar plaatsvindt lost de lening af en krijgen deelnemers de hoofdsom uitbetaald. (…) Als de conversie wel plaatsvindt zal het aandeel (afhankelijk van de winst) dividend uitkeren.”1

Er zijn de afgelopen maanden verschillende journalistieke onderzoeken geweest naar de manieren waarop het verbod tot winstuitkering in de zorg wordt omzeild. Rode draad in deze onderzoeken is dat waar winst valt te behalen er altijd mensen zullen zijn die de sluipwegen daar naartoe zullen zoeken. Maar winst in de zorg gaat altijd af van de middelen die door burgers ter beschikking zijn gesteld voor het verlenen van zorg.

De doelstelling van de heer Van den Enden is om de betrokkenheid van personeel en burgers bij het ziekenhuis te vergroten en de afhankelijkheid van banken te verminderen. Deze doelstelling wordt bereikt met het uitgeven van obligaties. Waarom heeft hij dan toch een voorkeur voor de uitgifte van aandelen? En waarom schaft hij de obligaties weer af als deze niet mogen worden omgezet in aandelen?

Ik ga het hem vragen en kom erop terug.

• 1De site van Bernhoven, rubriek actueel, 31 augustus 2018.