In de blog van 6 maart jl. schreef ik over de risico’s van winstuitkering in de zorg, zowel door ziekenhuizen als door zorgverzekeraars. Ik heb me daarbij beperkt tot twee aspecten: bij winstuitkering kan het kortetermijnbelang van aandeelhouders botsen met het algemeen belang en geld dat wordt besteed aan winstuitkering komt niet ten goede aan de zorg. Jeroen Wester, een redacteur van NRC die zich grondig verdiept heeft in de tarieven van ziekenhuizen en daar verschillende artikelen over schreef, wees me op nog een ander risico: overname door een buitenlandse koper. “Wat als een keurige zorgverzekeraar wordt opgekocht door een Amerikaans aasgierenfonds en de semi-maatschappelijke buffergelden in één keer worden geconsumeerd via een superdividend en daaropvolgend faillissement?” Aan die mogelijkheid had ik inderdaad nog niet gedacht.
Het hoeft trouwens niet eens een aasgierenfonds te zijn, ook overnames van ‘gewone’ buitenlandse bedrijven kunnen risico’s met zich mee brengen. In de NRC van 25 maart jl. beschrijft Marike Stellinga het waarom en hoe van dergelijke overnames. “De dollar staat sterk, de rente is laag en de Amerikaanse aandelenkoers hoog. Tel die drie op en voor Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven ligt Europa bezaaid met heerlijke, sterk afgeprijsde bedrijfssnoepjes.”¹ Verbieden van overnames heeft tot gevolg dat overnames in het buitenland door Nederlandse bedrijven ook geblokkeerd zullen worden. Dan blijft er, aldus Stellinga, één mogelijkheid over voor Nederlandse bedrijven om zich te verweren tegen overnames: schulden maken om het bedrijf minder aantrekkelijk te maken. Een variant hierop is deze schulden te gebruiken om eigen aandelen op te kopen en zo ook de aandeelhouders te plezieren.
Het is de vraag of deze ongebreidelde marktwerking goed is voor de economie. Maar je moet er toch niet aan denken dat dit soort praktijken zich voor gaan doen in de gezondheidszorg. Nu zullen voorstanders van winstuitkering in de zorg hier tegenin brengen dat dit in de zorg niet zal gebeuren. In de zorg is immers geen sprake van ongebreidelde, maar van gereguleerde marktwerking. Op die redenering valt wel iets af te dingen.
De regulering heeft vooral betrekking op zorgverzekeraars en zorgaanbieders, niet op kapitaalverschaffers. Integendeel. Banken zijn juist door de marktwerking in de zorg kritischer geworden met het verstrekken van leningen aan zorginstellingen. Onderdeel van de marktwerking is immers dat zorginstellingen financieel zelf verantwoordelijk zijn, inclusief ver- of nieuwbouw, en dus ook risico lopen. Banken passen zich aan deze situatie aan door minder leningen te verstrekken. Een tweede gevolg van de marktwerking is dat zorginstellingen als ziekenhuizen verplicht zijn flinke buffers aan te houden. Hetzelfde geldt voor zorgverzekeraars. Zij worden beschouwd als normale verzekeraars en moeten aan hoge solvabiliteitseisen voldoen om het risico dat hun ‘markt ineen stort’ af te dekken. Veel ziekenhuizen en zorgverzekeraars zijn gezonde bedrijven met grote buffers. En daarmee zijn ze precies de door Stellinga beschreven ‘heerlijke bedrijfssnoepjes’ geworden die Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven graag overnemen.
Op dit moment is het zorgverzekeraars en ziekenhuizen verboden om winst uit te keren, dus is er weinig belangstelling voor deze partijen bij investeerders die uit zijn op het korte termijn gewin. Maar er liggen bij de Eerste Kamer twee wetsvoorstellen die deze situatie kunnen veranderen. Het wetsvoorstel om het verbod op winstuitkering door ziekenhuizen op te heffen (eufemistisch genoemd: ‘Wet vergroten investeringsmogelijkheden in de medisch-specialistische sector’) is in december 2014 op verzoek van minister Schippers aangehouden en moet nog worden afgehandeld. Voor de zorgverzekeraars gold, bij het van kracht worden van de Zorgverzekeringswet, een verbod op winstuitkering van 10 jaar. Dit verbod is tussentijds verlengd tot 2018. Een initiatiefwetsvoorstel van de Tweede Kamerleden Leijten, Bruins Slot en Bouwmeester om winstuitkering door zorgverzekeraars definitief, dus ook na 2018, te verbieden is in behandeling.
Ten aanzien van de overnames van Nederlandse bedrijven door buitenlandse investeerders heeft het lang geduurd voordat Nederlandse politici zich gingen afvragen of het wel zo’n goed idee is om het hele Nederlandse bedrijfsleven in de uitverkoop te doen. En zelfs nu nog bestaat daar geen eenduidigheid over. Ik mag hopen dat dit inzicht voor wat betreft de zorg eerder doorbreekt.
De zorg mag geen bedrijfssnoepje worden.
¹NRC zaterdag 25 & zondag 26 maart. Economiekatern, p. E2
Lees hier alle onderzoek zorg blogs