De tuinman en de dood

Een Perzisch Edelman:

Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik,
Mijn woning in: ‘Heer, Heer, één ogenblik!

Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot,
Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.

Ik schrok, en haastte mij langs de andere kant,
Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand.

Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan,
Voor de avond nog bereik ik Ispahaan!’ -

Van middag (lang reeds was hij heengespoed)
Heb ik in 't cederpark de Dood ontmoet.

‘Waarom,’ zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt,
‘Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?’

Glimlachend antwoordt hij: ‘Geen dreiging was 't,
Waarvoor uw tuinman vlood. Ik was verrast,

Toen 'k 's morgens hier nog stil aan 't werk zag staan,
Die 'k 's avonds halen moest in Ispahaan.’

P.N. van Eyck (1887-1954)
Uit: Verzameld werk (1958)

---

Er zijn van die dichters die herinnerd worden om slechts één vers, één regel of soms zelfs om alleen de titel van een gedicht. Maar misschien is dit nog erger: veel mensen kennen een zin van je uit het hoofd, maar zijn vergeten welke dichter er nu ook alweer bij die regel hoorde. Groots en meeslepend wil ik leven! Gevleugelde woorden inmiddels – maar wie schreef het?

(…) tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Grote kans dat u die woorden kent, maar weet u ook wie het schreef en uit welk gedicht het komt? Je zou dit het omgekeerde BLØF-effect kunnen noemen: als je op de radio een hoop onzin over Zeeland hoort, verpakt in een jasje van onbegrijpelijke metaforen – is de kans groot dat je goed raadt om welke band het gaat, óók als je het liedje zelf niet kent.

Terug naar die dichters van wie slechts één gedicht onthouden wordt. In 1926 publiceerde P.N. van Eyck een gedicht dat achteraf zijn enige vers zou blijken dat de tand des tijds zou kunnen doorstaan. Dat het gedicht – dat verder voor zich spreekt en weinig toelichting behoeft – een instant-klassieker werd, is niet zo vreemd: het vertelt een geweldig verhaal, en nog smeuïg ook. Ironisch genoeg is juist dit ene Van Eyck-gedicht niet helemaal van hem: al in de middeleeuwen deden versies van dit verhaal de ronde in Perzië – zoals van de beroemde dichter Roemi. Een paar jaar vóór Van Eyck zijn versie liet verschijnen, kwam er in Frankrijk een boek uit waarin Jean Cocteau het verhaal over de tuinman en de dood vertelt – compleet met alle details die we ook bij Van Eyck zien.

De dichter pleegde dus plagiaat bij het gedicht dat hem later onsterfelijkheid verleende. Aan de dood valt niet te ontkomen, zo lezen we. Maar over het literaire leven na de dood hebben we ook niet veel te zeggen.

Hermen Hoek en Marc van Osch zijn werkzaam als docent Nederlands op de OSG Hugo de Groot in Rotterdam. Met Vrijmipo bezorgen zij poëzie op bijzondere en onvermoede plekken.

Dossiers

Voor een thematisch overzicht van al onze artikelen en publicaties, zie onze dossiers

Steun de Wiardi Beckman Stichting

Veel van onze onderzoeksprojecten en publieke bijeenkomsten zijn mogelijk gemaakt door giften van donateurs. Ook S&D zouden wij niet kunnen maken zonder donaties.

S&D bestaat sinds 1939 en verschijnt zes keer per jaar. Oude nummer kunt u doorzoeken via het register (1939-2023) of op thema. De redactie bestaat uit: Paul de Beer, Meike Bokhorst, Josette Daemen, Patricia Dinkela [eindredactie], Janneke Holman [eindredactie], Tim 'S Jongers, Ruud Koole, Marijke Linthorst, Annemarieke Nierop [hoofdredactie], Arjan Reurink, Vera Vrijmoeth en Bram van Welie.

S&D wordt uitgegeven door Van Gennep. Een los nummer kost € 17,50, en jaarabonnementen (vol tarief) € 84,50 (te bestellen via: info@vangennep-boeken.nl).

Een online abonnement kost € 2 per maand. U kunt zelf een account hiervoor aanmaken onder mijn S&D, of stuur een e-mail naar send@wbs.nl.

Oude nummers kunt u downloaden vanaf de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen. Voor een overzicht van auteurs per nummer, raadpleegt u het register van S&D (1939-2023)

Inzenden kopij

De redactie van S&D verwelkomt kopij. Artikelen kunnen worden gemaild naar send@wbs.nl. Artikelen aanleveren in Word, bronvermelding in eindnoten (apa). Richtlijn aantal woorden: 2000-2500. Idealiter vormen artikelen in S&D een mix van wetenschap, politiek en essay. De redactie van S&D beslist over plaatsing van binnengekomen kopij. Ze beoordeelt daarbij op basis van de volgende criteria:
- een heldere opbouw en schrijfstijl (geen jargon) en duidelijke vraagstelling
- een goede onderbouwing van standpunten met argumenten, weging van de tegenargumenten en bronvermelding
- vernieuwing van de gedachtevorming binnen de sociaal-democratie
- toegevoegde waarde t.o.v. bestaande inzichten/onderzoeken
- politieke relevantie

Redactie

Redactieadres: Wiardi Beckman Stichting
Theresiastraat 13
2593 AA Den Haag
send@wbs.nl

Uitgever: Uitgeverij Van Gennep
Nieuwpoortkade 2a
1055 RX Amsterdam
info@vangennep-boeken.nl

Documenten