De afgelopen weken was er op twee fronten aandacht voor verpleegkundigen. Er was de commotie over de BIG II (de BIG regelt de registratie van beroepen in de gezondheidszorg, zodat niet de eerste de beste kwakzalver zich kan vestigen als medisch zorgverlener). In de BIG II was voorzien in twee typen verpleegkundigen: de MBO geschoolde ‘gewone’ verpleegkundige en de ‘regieverpleegkundige’ met een HBO-diploma. In eerste instantie was de boodschap dat niet-regieverpleegkundigen een groot deel van hun autonomie en bevoegdheden kwijt zouden raken, tenzij zij zich zouden bijscholen. Er stak een storm van protest op, waarna het voorstel werd teruggehaald en de beroepsvereniging van verzorgend en verpleegkundig personeel, de V&VN, de eerdere steun alsnog introk.

Daarnaast is er het uitblijven van een nieuwe CAO voor verpleegkundigen. De vakbonden eisen 5% loonsverhoging voor 2020 en 2021; de werkgevers, verenigd in de Vereniging van Nederlandse Ziekenhuizen NVZ, zeggen dat zij dit niet kunnen betalen. Daarop wendde de voorzitter van de NVZ, Ad Melkert, zich tot het kabinet voor extra geld. Met €200 mln. zou de NVZ een eind kunnen komen. De bonden reageerden furieus (‘De NVZ moet zich niet verschuilen achter Rutte, maar terugkeren naar de onderhandelingstafel’) en ook minister Bruins van VWS was ontstemd (‘Dit soort discussies over de ruggen van patiënten of medewerkers, dat vind ik niet passend.’).

Op het eerste gezicht lijkt het te gaan om twee verschillende kwesties. BIG II beoogde meer differentiatie en carrièreperspectief te creëren voor verpleegkundigen, zodat het beroep ook op langere termijn aantrekkelijk blijft. Het vastlopen van de Cao-onderhandelingen gaat over het, al dan niet vermeende, gebrek aan budget bij ziekenhuizen. Maar beide vraagstukken hebben dezelfde oorzaak: de onwil om de positie van verpleegkundig personeel structureel te verbeteren. Al jaren wordt er geklaagd over een tekort aan personeel (op dit moment staan er 8000 vacatures open bij de ziekenhuizen) en daardoor oplopende werkdruk. De enige manier om in de huidige krappe arbeidsmarkt méér mensen naar de sector te krijgen, is door een aantrekkelijk salaris te bieden. In plaats daarvan wordt met lapmiddelen gewerkt. Met BIG II wordt de beroepsgroep een worst voorgehouden: wie hoger geschoold is kan zich verder ontwikkelen en een daarbij horend hoger salaris verdienen. Maar dat geldt natuurlijk niet voor iedereen. Op de bulk van de verpleegkundigen wordt een beroep gedaan om er ‘nog een tandje bij’ te zetten. Daarmee neemt de werkdruk nog verder toe en dreigt een neerwaartse spiraal: nog meer mensen verlaten de sector, waarna de werkdruk opnieuw oploopt.

Als het echt niet meer gaat worden er zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel) ingehuurd. Dat jaagt de personeelskosten op, want zzp’ers zijn duurder dan mensen met een vast arbeidscontract. De inzet van zzp’ers leidt niet alleen tot financiële ongelijkheid, maar ook tot verschillen in werkdruk. Zzp’ers hebben grotere mogelijkheden om zelf te bepalen wanneer zij willen (over)werken. Vanuit de individuele verpleegkundige is het begrijpelijk dat hij of zij de werkdruk probeert te verminderen via een zzp-constructie, maar werkgevers en de overheid zouden hier toch eens goed over na moeten denken. Verpleegkundigen zijn de ruggengraat van de gezondheidszorg en verdienen arbeidsvoorwaarden die daar recht aan doen.

Ik weet niet of de ziekenhuizen de gevraagde loonsverhoging kunnen betalen. Maar ik zou het ook prima vinden als het kabinet met geld over de brug kwam. Vorig jaar was er ophef over het voornemen van de regering om de dividendbelasting af te schaffen. Premier Rutte vond dit cadeautje van €1.9 mrd. aan de grote bedrijven eigenlijk ook onwenselijk, maar hield lang vol niet anders te kunnen. De bedrijven zouden anders vertrekken uit Nederland met alle gevolgen van dien voor de werkgelegenheid en de welvaart. Verpleegkundigen zijn al in groten getale vertrokken. Zij vragen geen cadeautje van €1.9 mrd, maar voldoende collega’s om hun werk te kunnen blijven doen. Daar zijn fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden voor nodig. Als die gerealiseerd kunnen worden voor €200 mln. lijkt me dat een schijntje.